San Pedro de Atacama (Txile). 2010eko ekainak 23

Si no creyera en la locura
de la garganta del sinsonte
si no creyera que en el monte
se esconde el trino y la pavura.
Si no creyera en la balanza
en la razón del equilibrio
si no creyera en el delirio
si no creyera en la esperanza.
Si no creyera en lo que agencio
si no creyera en mi camino
si no creyera en mi sonido
si no creyera en mi silencio...
 
Silvio Rodríguez



Zazpi gau, zazpi egun eta erdi, behar izan ditugu San Antonio de los Cobres-etik San Pedro de Atacamara etortzeko. 350 km inguru, horietatik gehienak 4000 metrotik 4500 metrora bitarteko altueran egindakoak. Asfaltatu gabeko pista kaskar samar batek (uhindua, hondartsua...) lotzen ditu bi herriak eta bi nazioak, Paso Sico mendi igarobidetik zehar (ez da hau inguruotako igarobide bakarra, iparralderaxeago Jama dago, asfaltatua eta trafikoak hobesten duena). Azken partean, San Pedro-ra iritsi baino lehenagoko 109 kilometroetan - Socaire herritik aurrera-, asfaltoa agertzen da. Trafikorik ia bat ere ez. Itxura batera, egun askotan (gehienetan?) ez da inor ere igarotzen Sico-ko mugatik. Kamio handi banaka batzuk eta turista abenturazaleren bat edo beste izaten dira, aldian behin, bide bakarti hauek aukeratzen dituzten ia bakarrak.

Toki apartatuak eta apartak. Puna altu, hotz eta hutsa. Puna menditsua ere bai. Izan ere, Paso Sico ez da mendate bat, mendate eta gailur sorta bat baizik. Igoerak eta jaitsierak etengabeak dira, alturarik handienak 4500 metro ingurukoak. Muga bera ez dago goi batean baizik eta Argentinako aduanan hasi eta 24 km luze den igorera baten erdian. Kanpatu izan dugun egunetan (7tik hiru izan dira) zero azpiko 10 graduko tenperaturak izan ditugu goizez (denda barruan!).

Belar hori ziztrin batzuk izaten dira goi lehor eta ilun horietan hazten diren landare ia bakarrak. Koloreok urre eta brontze bihurtzen ditu eguzkiak ilundu baino lehenagoko orduetan. Ikuskizun ederra. Zeruak urdinak izaten dira egunez, gauez izarrez beteak. Goi-aintzirek, gatz lautaden zuriuneek, maldetako elurrak eta sumendien konoek areago edertzen dute paisaia. Zeharkaldi bikaina eremu austero eta urrunen edertasuna gogoko dutenentzat.

Socairetik aurrera aldatu egiten da paisaia. Are ilunagoa, soilagoa, lehorragoa bilakatzen da. Hondarra eta harria, ia besterik ez. Atakamako desertuan sartu gara, munduko deserturik lehorrenean. Hortxe dago San pedro de Atacama (2400m), oasi txiki bat.

San Pedro de Atacama pezozko herritxo bat da, lasaia, umila. Hala ere, badu berezitasunik: azken hamarkadotan Txile iparraldeko turista eta motxileroen bilgune nagusia da. Ostatuz, hotelez, jatetxez eta bidaia agentziaz beteta dago. Herrixka ahaztua zena munduko bidai-gidaliburu guztietan azaltzen da orain. Zerk erakartzen du hona halako jendetza (gu tartean)? Inguruotan dagoen naturak eta natur ikuskizun apartek, dudarik ez. Baina baita ere, gure baldarkeriak, taldeka eta bakarrik izen handiko guneen inguruan mugitzeko daukagun joera motzak.

Ekainaren 17an iritsi ginen hona (Neil eta Harrietekin nago oraindik) eta bihar abiatuko gara. Boliviara goaz Portezuelo Cajon izeneko mendi-pasabidean barrena. Hortik Eduardo Avaroa parke nazional ospetsura sartuko gara (Laguna Blanca, Laguna Verde, Laguna Colorada...). Boliviako altiplanoko bazter oso altu, apartatu eta ederra omen da hori eta duela 11 urte jakin nuen, aurreneko aldiz, haren berri. 2008an Hegoamerikara itzuli nintzenean bi helburu garbi neuzkan: Montevideora bueltatzea bata, eta bazter hau ezagutzea, bestea. Hala ere dudatan egon naiz atzo arte, joan ala ez. Arrazoiak? Tourrak eta jeepak etengabe abiatzen dira orain hara, bai hemendik, bai Boliviako Uyunitik. Toki urruna eta "basatia" zena modako bihurtu da. Lehen txirrindulari banaka batzuk baino ez ziren ausartzen estepa altu (4500-5000m) eta hotz horietan ibiltzera, orain denok joan nahi dugu hortik. Parkera sartzeko tarifa ere nabarmen igo dute orain dela gutxi.

Dena den, ez naiz Bolivian luzaroan geldituko. Iparralderaxeago Txilera berriro sartzea da nire asmoa, eta Atacamaco desertuari aukera bat (azkenean!) ematea. Santa Maria de Iquique ezagutu nahi dut, nitrato-meategien inguruan sortu ziren herriak -gaur abandonatuak asko- bisitatu. Santa Maria de Iquique: nerabe ginela aditu genuen izen hori aurreneko aldiz. Nire belaunaldiakoek jakingo dute agian zergatik.

Santa Maria de Iquique-tik Aricara (ipar-iparrean, Peruko muga ondoan) eta handik bai, La Paz aldera, Tambo Quemadoko mugatik (4660 m). Ustekaberik ez bada lau bat aste barru La Pazen egotea espero dut.